Józef Marjański

Lokalizacja: Radom, ul. Bolesława Limanowskiego 72

Kwatera legionistów sektor Leg/1/19, grób nr 20058

Józef Marjański ps. Marski

Urodził się w 10.08.1892 roku w Radomiu, zmarł 22.08.1920 roku w Białymstoku. Żołnierz Legionów, Polskiej Organizacji Wojskowej, członek Polskiej Partii Socjalistycznej.

Już jako uczeń słynnej radomskiej „handlówki” działał w konspiracyjnych organizacjach niepodległościowych i skautingu. W 1911 roku rozpoczyna studia na Politechnice Lwowskiej. Ze względu na wybuch I wojny światowej rezygnuje ze studiów i trafia do Krakowa, gdzie w 1914 roku zaciągnął się do Legionów Polskich. Przeszedł cały szlak bojowy 1 pułku piechoty Legionów. Po „kryzysie przysięgowym” był internowany, a po powrocie do Radomia został komendantem Okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej.

Uczestniczył w wielu akcjach zbrojnych m.in. w udanej akcji Oddziału Lotnego POW „Eksie Bąkowieckim”, akcji na austro-węgierski pociąg z kasą wojskową. Zdobyto wówczas około 1.8 miliona koron. W tym okresie kierował również rozbrajaniem austriackich żołnierzy, brawurowym przejęciem przez POW i Pogotowia Bojowego PPS, koszar i dworca kolejowego. W dniu 2 listopada 1918 roku w Radomiu zawiązuje się Komitet Pięciu, powstaje Republika Radomska, którą Mariański współtworzy. Republika podporządkowała się Tymczasowemu Rządowi Ludowemu Republiki Polskiej. Marjański zostaje awansowany 8 listopada 1918 roku do stopnia kapitana. Rozpoczął służbę w Wojsku Polskim, zostaje komendantem miasta Radomia, następnie dowódcą Radomskiego Okręgu Wojskowego.

Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. W stopniu kapitana dowodził I batalionem 1 pułku piechoty Legionów. Uczestniczył w kampanii kijowskiej i Bitwie Warszawskiej. Józef Marjański zginął 22 sierpnia 1920 roku podczas walk w Bitwie Białostockiej, osłaniając wycofujący się sztab dywizji. Został pochowany w Białymstoku na Cmentarzu Wojskowym. W 1923 roku jego prochy przewieziono do rodzinnego miasta i z honorami wojskowymi pochowano na cmentarzu przy ul. Limanowskiego.

Pośmiertnie w uznaniu zasług został mianowany majorem. W 1922 uhonorowany Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari, w 1931 r. Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Miasta Radom i Białystok posiadają ulice jego imienia. Dnia 22 lutego 2021 nadano mu tytuł honorowego obywatela miasta Radomia. Na pomniku „Chwała Bohaterom” w Białymstoku, poświęcony żołnierzom 1 Pułku Piechoty Legionów poległym w obronie Białegostoku widnieje jego imię.

W grudniu 2021 roku IPN odnowił jego grób, jednak „legionowy orzeł” się rozsypuje! Grób został również wpisany do ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski, tworzonej przez Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN (nr ewidencyjny – 1798).

Na podstawie:
Marek Pietruszka „Józef Bronisław Mar” seria Bohaterowie Niepodległej
Pismo PPS „Robotnik” rok 1920, nr 256
Wikipedia
ipn.gov.pl